Wijsvinger, de gids in energieland.

Sinds ongeveer 60 jaar hebben we aardgas. Maar lang voor die tijd was er al gas. Namelijk steenkoolgas en oliegas. Al zo’n 200 jaar geleden is dat uitgevonden. Dit was vooral voor verlichting.

In dit boek “De geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890 deel III” geschreven door H.W. Linsen wordt de geschiedenis van het gas haarfijn uitgelegd. Wij hebben het boek aangeschaft (alleen tweedehands nog verkrijgbaar) maar hier is het online te lezen.

Echt een aanrader om te lezen. Je kunt ook zien dat we eigenlijk constant met energietransitie bezig zijn, het is een voortdurend proces.

Waren we vroeger bezig met vooral uit te vinden hoe we licht en warmte konden krijgen, nu ligt de nadruk op duurzaamheid.

Zojuist werd een brief van minister Wiebes gepubliceerd met als titel: “Gaswinning Groningen volgend jaar mogelijk al richting 12 miljard kuub”

Hierin staat onder andere het volgende:

“Op verzoek van minister Wiebes heeft GTS onderzocht wat er moet gebeuren om komend gasjaar daadwerkelijk op het door SodM geadviseerde niveau van 12 miljard Nm3 te komen. Het gaat daarbij om het afkoppelen van eindverbruikers en het niet aanvullen van gasopslag Norg. Beide maatregelen hebben gevolgen voor de leveringszekerheid. Om de benodigde besparing te behalen zouden meerdere industriële grootverbruikers moeten worden afgesloten. Dit leidt onder andere tot bedrijfssluitingen, grote werkloosheid en risico’s voor de elektriciteits- en voedselvoorziening. Ook het afsluiten van regionale netwerken heeft grote maatschappelijke gevolgen omdat dan zowel particulieren, bedrijven en instellingen, zoals verpleeghuizen en scholen, geen gas meer krijgen.”

Wat de minister er niet bij zegt is dat grootverbruikers er voor kiezen om aangesloten te blijven (en dus afhankelijk van) het Gronings gas. Vorig jaar kondigde de minister aan dat ALLE 170 grootverbruikers over zouden moeten schakelen naar hoogcalorisch gas of van het gas af zouden moeten. Omdat veel bedrijven tegenstribbelden besloot de minister dit maar te verplichten voor 9 (!) grootverbruikers en ligt er een internetconsultatie voor een wet die dat gaat verplichten.

Lees hier wat de grootverbruikers (bijvoorbeeld Eneco ) er zelf van vinden en dat ze niet mee willen werken. Het is dus een bedrijfsKEUZE om aangesloten te blijven op het Gronings gas en zo het risico te lopen om afgesloten te worden als er een strenge winter is!

Dit is dus zeker niet “de schuld” van mensen uit Groningen die veilig willen en moeten leven. (Rechten van de Mens, de Overheid moet hier voor zorgen)

De minister liegt, er komen dus helemaal geen bedrijfssluitingen, grote werkloosheid en risico’s voor de elektriciteits- en voedselvoorziening. Dit past in het framen wat er gebeurt. Er moet zolang mogelijk door gegaan worden met het uit de grond halen van Gronings gas, en als dat moet door mensen bang te maken dan wordt die strategie gebruikt. De enige mensen die bang moeten zijn voor hun leven zijn echter de Groningers, die leven op een tijdbom …

De oplossing voor het probleem van de gaswinning in Groningen waar dit kabinet mee komt is om hoogcalorisch gas te importeren uit het buitenland en bij te mengen met stikstof. Stikstof dat ingekocht wordt en stikstof dat in ons land gemaakt wordt in stikstoffabrieken. Om de juiste capaciteit te krijgen wordt er een extra stikstoffabriek bij gebouwd.

Gronings gas bestaat namelijk voor ongeveer 14 % uit stikstof. Dus om de bestaande apparatuur te kunnen blijven gebruiken (voor bedrijven maar ook voor onze huishoudens) moet aan het hoogcalorisch gas 14 % stikstof toegevoegd worden.

Kan het ook anders en simpeler?

Ja! Namelijk door ombouw van alle apparatuur zodat het geschikt is voor rechtstreeks gebruik van hoogcalorisch gas zonder het stikstof! Dan hoeft er dus geen stikstof meer gebruikt te worden. Dit lijkt lastig maar de meeste apparatuur is al geschikt voor meerdere soorten gas. Soms schakelt de apparatuur zelfs automatisch over op een andere soort gas. Sinds 1 januari 2018 is dit dan ook wettelijk verplicht. En deze nieuwste generatie apparatuur kan zelfs bijmenging van waterstof of biogas aan.

In onze buurlanden Duitsland en België wordt de apparatuur al omgebouwd en schakelen ze over op rechtstreeks hoogcalorisch gas. Voor Nederland stond deze ombouw operatie gepland voor na 2030 zoals hier te lezen is. Maar hier horen we niets meer over. Is het dus de bedoeling dat we tot ongeveer 2050 (nu dus nog 31 jaar) gebruik blijven maken van stikstof bijmenging? Immers overal in de klimaatstukken staat aangegeven dat we in 2050 van het gas af moeten zijn.

In de jaren zestig van de vorige eeuw schakelden we allemaal over van het gebruik van stadsgas (steenkoolgas) op het gebruik van Gronings gas. Een stad als Hilversum was binnen een jaar van het stadsgas af.

Het is dan toch ook een veel betere oplossing om NU te starten met ombouw en te stoppen met stikstof bijmenging als de ombouw operatie geslaagd is?

Wat is beter voor het klimaat?

Gronings gas heeft dus 14 % meer stikstof dan hoogcalorisch gas en is dus laagcalorisch gas. NAM legt het hier uit.

Omdat hoogcalorisch gas minder stikstof bevat kan uit dit gas meer energie gehaald worden. Met andere woorden: om dezelfde verbranding te krijgen heb je 14 % minder gas nodig als je hoogcalorisch gas gebruikt dan dat je Gronings gas gebruikt.

We kunnen dus direct 14 % op het gasgebruik gaan bezuinigen als we geen Gronings gas maar hoogcalorisch gas gaan gebruiken. Het is dus niet alleen veel beter voor Groningen als de Groninger gaskraan zo snel mogelijk dicht gaat, maar het is ook beter voor het klimaat om geen Gronings gas meer te gebruiken.

Het is eigenlijk ook heel erg vreemd. Je hebt gas van hoge kwaliteit (HC-gas) en dat ga je terug brengen naar gas van een lagere kwaliteit (LC-gas)

En wat is vervolgens beter? Pseudo Gronings gas (dus hoogcalorisch gas bijgemengd met stikstof) of direct hoogcalorisch gas gebruiken? Simpele vraag met een simpel antwoord: de laatste optie.

Immers bij verbranding van stikstof komen NOx vrij en dat is zeer slecht voor het klimaat. Je gaat dus iets toevoegen aan het gas wat niet nodig is en wat ook nog eens zeer slecht voor het klimaat is. Zie ook de uitspraak van de Raad van State 2 weken geleden. “Juristen zijn verrast, milieuorganisaties verrukt” kopte Trouw. Immers verbranding van stikstof is slecht voor het klimaat dus dat moet terug gedrongen worden.

Je zou zeggen dat die milieuorganisaties in actie komen om de bouw van de nieuwe stikstoffabriek tegen te houden en om te zorgen dat er geen stikstof bijgemengd gaat worden de komende 31 jaar. Maar niets is minder waar. Als je dit probleem aankaart (en geloof me, dat doe ik al een aantal jaren) dan krijg je als argumentatie dat we zo snel mogelijk van het gas af moeten en dat als we eerst om gaan bouwen naar hoogcalorisch gas dat we dan niet van het gas af gaan maar gas blijven gebruiken. Maar dat blijven we toch wel, daar zijn immers alle plannen met het gebruik van stikstof op gestoeld. Dat gas gaat de komende 31 jaar gebruikt worden. Het gebruik van stikstoffabrieken wordt geaccepteerd om een ander doel te halen. En dat terwijl Herman Damveld heeft uitgerekend dat alleen de nieuwe stikstoffabriek al het energieverbruik heeft van ongeveer 40.000 (!) huishoudens zoals uit dit stuk blijkt.

De bouw van deze nieuwe stikstoffabriek gaat minimaal 500.000.000 euro kosten. Dit zijn alleen de bouwkosten! Er zijn ook nog de exploitatiekosten van deze en bestaande fabrieken. Wat zal het zoal kosten om de energie te gebruiken van ongeveer 40.000 huishoudens voor één fabriek?

Waarom zal de Overheid dit plan om bijmenging van stikstof als oplossing van het Gronings probleem zien? Daar is maar één antwoord op te bedenken. Zolang we bij blijven mengen met stikstof blijft de standaard kwaliteit van het gas het Gronings gas. Als we niet bijmengen dan wordt de standaard hoogcalorisch gas en is het Gronings gas onbruikbaar en dus “waardeloos” geworden.

Het CBS becijferde onlangs dat er nog ongeveer 20% van de gasvoorraad in het Groninger veld aanwezig is.

Dit betekent dus dat er gezegd wordt dat we van het Gronings gas af gaan maar we blijven het hoogcalorisch gas afwaarderen zodat we als “standaardgas” in Nederland het Gronings gas blijven gebruiken. De gaskraan kan dan ieder gewenst (= ongewenst voor Groningers) weer open om de resterende 20 % eruit te halen.

De bouw van de nieuwe fabriek en het gebruik van stikstof is onderdeel van een vertragingstactiek. In 2015 lag het plan voor de nieuwe stikstoffabriek al klaar:
“Omdat de productie uit het Groningenveld de komende jaren zal afnemen vanwege de aardbevingenproblematiek in Groningen en de productie uit kleine velden sterk daalt, wordt in 2019 de stikstofinstallatie in Zuidbroek fors uitgebreid. Volgens het Netwerk Ontwikkelingsplan (NOP 2015) van Gasunie vergt deze uitbreiding van de kwaliteitsconversiecapaciteit met maar liefst 50 procent een investering van 220 mln euro. “
Maar toenmalig minister Kamp heeft deze plannen in de ijskast gezet. De investeringskosten waren toen trouwens meer dan de helft minder dan dat ze nu zijn. Als deze plannen wel door gegaan waren dan was de stikstoffabriek nu al klaar geweest.

417 miljard! Zoveel is er verdiend alleen al door de Overheid aan het Gronings gas. Als we geen gasbel gehad hadden dan hadden we nu al die problemen niet en waren we net zoals een groot gedeelte van deze wereld direct aangesloten op hoogcalorisch gas.

Dus laat de Overheid een gebaar maken. Geef iedereen nieuwe zuinige apparatuur. Het geld van de bouw van de nieuwe stikstoffabriek en de exploitatiekosten van de stikstoffabrieken wordt uitgespaard. Ook worden allerlei andere kosten bespaard van een ombouwoperatie aan huis. Misschien is dit ook nog wel de goedkoopste oplossing.

In landen om ons heen wordt juist gestimuleerd dat inwoners nieuwe zuinige HR ketels aanschaffen. Tot een paar jaar geleden waren er in ons land ook subsidieregels voor de aanschaf van nieuwe zuinige gasapparatuur. De ombouwoperatie kan gelijk gebruikt worden om klaar te zijn voor de toekomst, doordat ook infrastructuur en slechte leidingen aangepakt worden. Zie dit verhaal over slechte gasleidingen.

Omdat je wijkgericht aan de slag gaat kunnen misschien ook al wijken afgesloten worden van gas en met een duurzamere variant aan de slag.

Het resultaat zal zijn dat iedereen in ons land de meest up tot date apparatuur heeft en we zo een voorsprong nemen ten opzichte van de rest van Europa en koploper in de energietransitie worden. Toegerust op de toekomst. Het blijft trouwens vreemd dat wij straks jarenlang als enige land in Europa nog gas van Groninger kwaliteit (= lagere kwaliteit) blijven gebruiken. Dit houdt in dat in geval van een ramp niemand ons kan helpen omdat we afhankelijk zijn van een ander soort gas. En we streven toch naar zoveel mogelijk standaardisatie in Europa?

Energietransitie. Het woord zegt het al. Het is een transitieproces. We zijn niet direct op de eindbestemming. In een ideale wereld leven we zonder gebruik van fossiele brandstoffen, zover is het nu dus nog niet, maar we zijn er wel naar op weg …

“Schijn bedriegt, droogte nog steeds groot probleem” kopt de NOS vandaag op hun website.

Vooral de natuur heeft het zwaar te verduren, maar ook boeren hebben het moeilijk. Eigenlijk heeft iedereen er last van gehad de afgelopen weken. Er was op een gegeven moment echt een groot watertekort.

Wat opvalt is dat er in geval van droogte en watergebrek een droogteprotocol is. Bij een dreigend watertekort is er zelfs een verdringingsreeks voor wie geen water meer krijgen zie hier

Er hoort zelfs een animatie bij:

Wat zou de overeenkomst moeten zijn tussen extreme droogte in de zomer en een koude winter? In alle twee de gevallen zou er een verdringingsreeks van kracht moeten zijn die aangeeft wie voorrang krijgt bij water of gas. Voor water is die verdringingsreeks er dus al voor gas (nog) niet. Voor gas komt hij er ook niet als het aan minister Wiebes ligt. Die vindt leveringszekerheid namelijk even belangrijk als de veiligheid van Groningers.

Minister Wiebes is met een speciale wet bezig. Deze wet is een wijziging van de gaswet en mijnbouwwet speciaal geschreven voor het Groninger Veld. Dus alleen voor inwoners van Groningen is het voornemen om minder strenge regels te laten gelden dan voor de rest van het land. De wet is al goedgekeurd in de Tweede Kamer maar ligt nu ter behandeling bij de Eerste Kamer. Het is te hopen dat de Eerste Kamer kritischer dan de Tweede Kamer naar dit wetsvoorstel kijkt. De coalitiepartijen in de Tweede Kamer zijn er namelijk van overtuigd dat zonder dit wetsvoorstel de gaskraan in Groningen niet dichter kan. Maar dit is complete onzin want het is aan de minister om ieder jaar een instemmingsbesluit gaswinning te nemen en daar heeft hij alle vrijheid in. De wetswijziging is onderdeel van de zogenaamde Shell/Exxondeal die de minister afgesloten heeft en het is vooral in het voordeel van die partijen. Mocht de wetswijziging niet door gaan dan staat de deal met Shell en Exxon ook op losse schroeven. De wetswijziging geeft de minister juist de bevoegdheid om de gaskraan verder open te zetten als dat nodig zou moeten zijn in een strenge winter.

En daar wringt de schoen. In een koud jaar mag de minister dus beslissen om het komend jaar tot 25,7 miljard kuub gas te gaan winnen. En dat terwijl de Raad van State vorig jaar een uitspraak heeft gedaan dat er onder de 21,6 miljard kuub (huidige voorlopige voorziening) gebleven moet gaan worden. Het blijft een raadsel hoe de minister dat wil gaan doen. Moet hij aan het begin van het gasjaar (loopt van 1 oktober tot 1 oktober) al gaan bepalen hoe streng de winter gaat worden? Of kan hij in de loop van de winter aangeven dat er veel meer gewonnen mag gaan worden? Maar dan komt het principe van vlakke winning in gevaar. Die vlakke winning is ingesteld “voor veiligheid van de Groningers” maar komt juist zo fijn uit voor Shell/Exxon/Overheid omdat ze dan in de zomer even veel mogen blijven winnen als in de winter en dat is leuk voor de export.

De afdeling advisering van de Raad van State heeft een advies geschreven over het wetsvoorstel van de minister. Het hele advies is interessant maar wij halen hier nu twee stukjes over de leveringszekerheid uit.

Citaat uit het advies:

“a. Leveringszekerheid als grondrecht

In de toelichting wordt leveringszekerheid aan grondrechten verbonden. De Afdeling merkt op dat dit een wat geforceerde indruk maakt. De Afdeling onderschrijft het belang van leveringszekerheid, maar acht het aanmerken van leveringszekerheid als grondrecht in de zin van de artikelen 2 en 8 van het EVRM nodig noch wenselijk. Zoals de toelichting ook onderkent bestaat er geen rechtspraak over de grondrechtelijke aspecten van de leveringszekerheid van gas uit het Groningenveld. Het verbinden van grondrechten aan leveringszekerheid is niet nodig, mede gelet op de aan het Unierecht te ontlenen aanspraken op gaslevering door met name beschermde afnemers.19 Bovendien leidt het bestempelen van leveringszekerheid als grondrecht in de zin van de artikelen 2 en 8 van het EVRM tot een zekere inflatie van dit begrip.
De Afdeling adviseert in de toelichting de paragraaf waar leveringszekerheid wordt verbonden aan grondrechten te schrappen.”

Waarschijnlijk omdat het EVRM (Europees Verdrag voor de Rechte van de Mens) genoemd wordt neemt de minister dit advies over. Omdat als hij het niet over zou nemen er een procedure bij het Europees Hof gestart zou kunnen worden hierover.

Iets verderop staat de volgende reactie van de minister op het verhaal van de Raad van State:

“Het advies om de veiligheid voor de omwonenden boven het maatschappelijk belang van leveringszekerheid te plaatsen wordt door het kabinet als volgt geoperationaliseerd. Veiligheid voor de omwonenden en het maatschappelijk belang van leveringszekerheid zijn beide risico’s en zijn vanuit dat perspectief beide
onbegrensd: het kan altijd veiliger en leveringszekerheid kan altijd hoger. De belangen zijn echter ook verschillend van aard en hebben derhalve geen gelijke weegfactor. Er is geen schaal waarop beide belangen kunnen worden geplaatst en waar een eenduidige uitkomst uit volgt. De weging tussen deze belangen is daarmee geen mathematische maar een bestuurlijke afweging, waarbij ik een zwaarwegende betekenis hecht aan veiligheid. De winning van gas uit het Groningenveld veroorzaakt schade en vormt een risico voor de veiligheid van omwonenden (en andere personen die zich in het gebied bevinden), maar dit risico valt binnen de door de commissie Meijdam geadviseerde veiligheidsnorm, onder de voorwaarde dat huizen tijdig worden versterkt. Daarmee is het in het aardbevingsgebied niet acuut onveilig. Daarnaast heb ik de verantwoordelijkheid voor de versterking met dit wetsvoorstel aan mij getrokken. Ik heb in de brief van 29 maart jl. (Kamerstukken II, 2017/18, 33 529, nr. 457) aan de Tweede Kamer reeds aangegeven dat het kabinet voor de zomer helderheid wil hebben over de veiligheidsvooruitzichten als gevolg van de verminderde gaswinning en de betekenis daarvan voor de versterkingsopgave. De norm van 10-5 blijft daarbij leidend.”

Wat staat hier nu eigenlijk? Gaat veiligheid echt boven leveringszekerheid? De minister heeft het ook over dat het veiligheidsrisico binnen de door de commissie Meijdam geadviseerde veiligheidsnorm valt. Dit is een andere veiligheidsnorm dan die geldt voor inwoners van de rest van dit land, namelijk:

“De commissie adviseert als veiligheidsnorm voor alle bouwwerken in het aardbevingsgebied – dus zowel nieuwbouw als bestaande bouw – een individueel
risico van 10^-5 per jaar (1 op de 100.000 jaar) te hanteren.3 Voor bestaande bouw is een niveau tussen 10^-4 en 10^-5 tijdelijk aanvaardbaar, mits binnen een redelijke termijn maatregelen worden genomen om het niveau van individueel risico van 10^-5 te bereiken. De commissie stelt tevens dat het individueel risico van 10^-4 in zoverre een grenswaarde behoort te zijn, dat gebouwen met een hoger individueel risico (dus bijvoorbeeld 10^-3) met voorrang moeten worden versterkt. ” zie hier .

Zowel in de reactie op het stuk van de Raad van State als in het aangehaalde advies van de commissie Meijdam is sprake van versterking en deze versterking ligt nu zo goed als stil.

Maar we dwalen af van het onderwerp. Het ging over de verdringingsreeks. Het wordt tijd om ook zo’n animatie en protocol voor gas te gaan maken in geval van een strenge winter. Misschien mag minister Wiebes het lenen van collega minister van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat. Eigenlijk kunnen alle punten overgenomen worden uit de animatie voor water. Met vooral het beginsel dat veiligheid voor leveringszekerheid gaat. Immers de afgelopen weken is er ook een keuze gemaakt volgens de verdringingsreeks voor water en daar had ook de veiligheid voorrang boven bedrijven, vooral boeren, die geen water meer mochten gebruiken.

Hoe komt de animatie er uit te zien?

1. Veiligheid voorop!
2. Nutsvoorzieningen en electriciteitscentrales. Hierbij opgemerkt dat Europa bij moet springen als een land (Nederland bijvoorbeeld) een calamiteit heeft op het gebied van energievoorziening, maar daarover later in een volgend blog meer)
3. Economische/maatschappelijke belangen.
4. Economische/maatschappelijke belangen maar net een stukje minder belangrijk.

Last hebben van een koude winter is net zo min leuk als last hebben van een droge zomer. Maar net als voor de zomer geldt dat we met elkaar de problemen die ontstaan op zullen moeten lossen. En dan moeten er keuzes gemaakt worden. De schaarste aan laag-calorisch Gronings gas zul je moeten accepteren wil je echt de problemen in Groningen op gaan lossen. Eigenlijk is elke gewonnen kuub gas er één te veel. Net zoals de waterschaarste geaccepteerd wordt. En net zoals we in de jaren zeventig van de vorige eeuw een oliecrisis hadden met bijbehorende autoloze zondagen.

Mocht je het trouwens ook niet eens zijn met de wetswijziging waar de minister mee bezig is onderteken dan alsjeblieft hier de petitie die aangeboden gaat worden aan de Eerste Kamer.